Profesor Longchamps de Bérier i wiedza naukowa

Franciszek Longchamps de Bérier – profesor prawa  i  członek Zespołu ekspertów ds. bioetycznych Konferencji Episkopatu Polski udzielił, jak się okazało, głośnego wywiadu o in vitro i wadach gentycznych.

Ale przecież wielu bezpłodnym małżeństwom daje dziecko…

Tak, ale jakim kosztem i jakie dziecko? Dlaczego patrzymy na in vitro głownie z perspektywy rodziców, a rzadko z punktu widzenia tego dziecka, które przyjdzie na świat? To przecież nie jest przedmiot. My je wprawdzie wyprodukujemy, ale ono jest osobą. Jest podmiotem i spójrzmy na świat jego oczyma. Jak ono będzie się ustosunkowywało do tego, co się zdarzyło? Do tego, czym je obdarzymy?

A czym możemy je obdarzyć?

Na przykład możemy je narazić na poważne wady genetyczne – właśnie przez poczęcie w wyniku in vitro, a nie w naturalnym, ludzkim środowisku. Dopiero co byliśmy przy dyskusji o wadach genetycznych, które są przesłanką do aborcji. Do jej dopuszczalności. Przypomnijmy, że aborcja jest w Polsce zakazana, ale są trzy wyjątki: zagrożenie życia matki, ciąża z przestępstwa i wady genetyczne płodu. Tych drugich nie jest wiele, inaczej w przypadku tych ostatnich. W skrócie: dla dobra dziecka zabijmy je.

Jak to się ma do zapłodnienia pozaustrojowego?

Okazuje się, że są takie zespoły wad genetycznych, które wielokrotnie częściej występują u dzieci z in vitro niż u tych poczętych w sposób naturalny, zwłaszcza cztery takie zespoły: Pradera-Williego, Angelmana, Silvera-Russella oraz Wiedemanna. Dziecko z zespołem Pradera-Williego może mieć na przykład opóźnienie rozwoju mowy, małogłowie, charakterystyczne cechy morfologiczne twarzy. Są tacy lekarze, którzy po pierwszym spojrzeniu na twarz dziecka wiedzą, że zostało poczęte z in vitro. Bo ma dotykową bruzdę, która jest charakterystyczna dla pewnego zespołu wad genetycznych.

Z kolei dzieci z zespołem Angelmana charakteryzuje m.in. brak koncentracji uwagi, nadpobudliwość, kłopoty z jedzeniem, ze snem, częste ślinienie się, wysuwanie języka, itd. To są wady genetyczne. Idźmy dalej: zespół Silvera-Russella. Okazuje się, że ten zespół u dzieci z in vitro występuje – wedle szacunków – dziesięciokrotnie częściej.

Co tu mamy: niski wzrost – u mężczyzn 150 cm, u kobiet 140 cm. Trudności w uczeniu się, dysleksja. W zespole Wiedemanna mamy przerost języka, przepukliny brzuszne, występowanie bruzd i dołów w płatkach uszu. Na szczęście człowiek z pewnymi wadami genetycznymi może żyć.

Ale przecież wady genetyczne występują też u dzieci poczętych w sposób naturalny…

Oczywiście – i o tym mowa, znacznie rzadziej.

Powyższe stwierdzenia profesora oburzyły ojca jednego z dzieci in vitro, który, zakładając roboczo, iż ów ojciec rzeczywiście istnieje, napisał do Wyborczej list, w którym znajdujemy taki oto passus:

Po tych dwóch zdaniach ks. de Berier jednym tchem wymienia cztery zespoły wad genetycznych, o których (z wyjątkiem zespołu Beckwitha-Wiedemanna, o którym czytamy w paranaukowych opracowaniach, nie popartych żadnymi badaniami) nawet nieliczni profesorowie medycyny będący w opozycji do technik wspomaganego rozrodu, nie wspominają w swoich atakach.

Oczywiście ksiądz de Berier nie podaje żadnego źródła, nie odwołuje się do żadnych badań, nie cytuje żadnej publikacji z bazy Pubmed, tylko oznajmia, że „są tacy lekarze”. Nie pada także żadne stwierdzenie zgodne z aktualną wiedzą medyczną, że żadna z wymienionych wad nie ma związku z techniką poczęcia jako taką.”

Ksiądz profesor był łaskawy listownie odpisać i oto co znajdujemy:

Zarzucił mi Pan, że moja opinia nie jest w wywiadzie poparta odniesieniem do żadnych konkretnych badań naukowych. Jednak wywiad to zapis rozmowy, a nie publikacja naukowa i w zasadzie nie opatruje się go przypisami. Mój pogląd opiera się na publikacjach z których ostatnie chyba, a nadto łatwo dostępne i w języku polskim to Aliny Midro „Wybrane zaburzenia genetyczne u dzieci wynikające z zastosowani procedur zapłodnienia pozaustrojowego in vitro” w „Otoczmy troską życie. Międzynarodowa Konferencja Naukowa w Białymstoku w dniach 14 -15 października 2011 roku s. 83-93 (wraz z literaturą przedmiotu), a także „Człowiek przejrzysty” Stanisława i Marioli Cebratów, Wyd. Kubajak, Krak6w 2012. [Książka „Człowiek przejrzysty, czyli jego problemy z własną genetyką” jest autorstwa Stanisława i Małgorzaty Cebratów – red.]. Ponadto znam lekarzy, którzy to zdanie podzielają. Nieuprzedzeni o zagrożeniach rodzice są przekonani, że dziecko jest zdrowe i będą walczyli o dobry wizerunek ich dzieci, co rozumiem. Znikoma wiedza o schorzeniach genetycznych i ich skutkach dotykających w różnym wieku dzieci i dorosłych być może wpływa na agresywne postawy. Warto więc na ten temat dyskutować. Zresztą wiedza ta należy się zwłaszcza tym, którzy rozważają poddanie się procedurze in vitro.

Jak widać ksiądz profesor nie raczył odpowiedzieć, które konkretnie badanie odpowiada za ową dodatkową bruzdę na czole, którą rzekomo dotknięte są dzieci z zapłodnione in vitro. Ani w jaki sposób lekarze odróżniają po owej bruździe dzieci dotknięte wadą genetyczną i poczęte drogą in vitro od tych dotkniętych wadą ale poczętych droga naturalną Niestety nie dysponuję dostępem do książki prof. Midro, jednakże natrafiłem na arcyciekawy wywiad z prof. Midro zamieszczony  Naszym Dzienniku (podkreślenia moje):

Jakie wady genetyczne u dzieci poczętych w efekcie in vitro występują najczęściej?

W piśmiennictwie fachowym są bardzo różne dane na ten temat. Sama nie przeprowadzałam takich badań, dlatego nie mogę mieć własnego zdania co do ich wiarygodności. Czytałam, że zespół Beckwitha-Wiedemanna [schorzenie genetyczne charakteryzujące się m.in. dużą masą, połowiczym przerostem ciała dziecka, a szczególnie przerostem języka oraz przepukliną pępowinową – red.] występuje w populacji dzieci poczętych w sposób naturalny raz na 13 tys., a wśród dzieci urodzonych w wyniku in vitro 10 razy częściej; z duńskich danych wynika, że nawet w stosunku 1:1370. To już sugeruje, że procedura ta może znacznie zwiększać ryzyko wystąpienia tego schorzenia. Niską masą ciała i niskim wzrostem charakteryzuje się zaś zespól Silvera-Rusella – inne schorzenie epigenetyczne tego samego regionu piętnowania jak w przypadku Beckwitha-Wiedemanna

Mamy więc sytuację, w której prof. Longchamps de Bérier powołuje się m.in. na pracę prof. Midro, która, co prawda nie w owej pracy, ale w wywiadzie, przyznaje wprost, iż badania są różne , że sama ich nie prowadziła i o nich wyczytała. Cóż kategoryczny ton profesora, który nie tylko o powiązaniu in vitro z istnieniem wad  genetycznych zapewnia (są takie wady…), ale umieszcza je w kontekście wad genetycznych uprawniających do aborcji dosyć słabo koresponduje z pełnym zastrzeżeń zdaniem prof. Midro. Być może w książce ton wypowiedzi profesorki Midro jest inny, co, patrząc na poniższe dane, może być pewnym zaskoczeniem.

Albowiem skoro prof. Midro badan nie przeprowadzała, tylko o  ich poczytała i badania te są różne, to poczytałem sobie i ja i oto co mi wyszło.

I tak, chociaż owszem, na początku XXI wieku pojawiły się badania potwierdzające wystepowanie syndromu Beckwith-Wiedemanna, to jednak według tego o to control study;

Further interpretation of these results has been limited because of a reliance by these studies on case records and questionnaire data to determine the method of conception in BWS cases, a lack of the use of appropriate controls, and a statistical significance that was either borderline (Gicquel et al. 2003; Maher et al. 2003) or not mentioned (DeBaun et al. 2003). A recent review of the epidemiology and molecular biology behind these and other related studies has highlighted the need for case-control studies in this area (Niemitz and Feinberg 2004).

Syndromu Beckwith-Wiedemann  nie potwierdziło holenderskie badanie Doornbosa (i inni) z 2007 r., niektóre badania zalecały dalsze prace, inne wskazały, że:

A major birth defect was diagnosed in 8.7% of assisted reproductive technology and 5.4% of nonassisted reproductive technology singletons(…) There has been a decrease in the prevalence of birth defects over time in children born as a result of assisted reproductive technology in Western Australia; however, the prevalence of major birth defects in assisted reproductive technology singletons remains increased compared with nonassisted reproductive technology singletons.

Z kolei według przeglądu literatury  z 2008, chociaż potwierdzono syndrom Beckwith-Wiedemanna, to:

 There is currently a lack of evidence linking ART with the remaining six imprinting syndromes: Prader–Willi syndrome, Russell–Silver syndrome, maternal and paternal uniparental disomy of chromosome.

Weźmy jednak najnowsze badania. Tu ciekawostka, otóż na prywatnej stronie prof. Longchampsa, pod listem zamieszony jest komentarz, w którym profesor przywołuje metaanalizę Wena (i inni). Co ciekawe owe badanie w liście przesłanym do Wyborczej nie zostało przytoczone, a przecież przechodząca peer-review meta-analiza (i łatwa do wyguglania) zawsze byłaby lepszym argumentem niż słabo dostępna książka w bibliotece. Wygląda to (oczywiście to tylko przypuszczenia), jakby już po rozpętaniu się awanturki ksiądz sam wyguglał albo ktoś usłużny mu owy materiał podesłał. Tak czy inaczej, pomijając stosunkowo surową selekcję w owej metaanalizie, jak wskazuje jeden z najnowszych przeglądów literatury naukowej, przeprowadzone w latach 2009-2011 metanalizy, w tym właśnie owa, na którą powołuje się ks. profesor, maja pewne istotne ograniczenia. Otóż:

 The important limitations discussed in all of these studies were the lack of control for important confounding factors, such as the reason for infertility, and comparison with fertile women rather than subfertile untreated women.12−14  Some of the systematic reviews also looked at the outcomes of IVF alone (total n = 12 816) compared with IVF-ICSI (total n = 5395), showing no statistically significant differences between the 2 groups in terms of the rates of birth defects.13,15

Dalej przeczytać możemy, iż:

A recent large Australian population-based cohort compared IVF or ovulation induction pregnancies to untreated infertile women who spontaneously conceived; after adjusting for factors such as multiple pregnancies, body mass index, and smoking habits, the risk of low birth weight infants, premature deliveries, or defects was not significantly increased. However, data regarding the reason for infertility were lacking.1

Inne, istotne australijskie badanie, to badanie Davisa (i inni) dostępne tutaj, w którym przykładowo wyczytać możemy, iż:

The risk of a birth defect was increased among women with a history of infertility but no accompanying history of treatment with assisted reproductive technology, an observation that is consistent with the findings in a large Danish registry8 and that implicates patient factors in this increased risk.

Generalnie konkluzja badania sprowadza się do stwierdzenia, iż:

The increased risk of birth defects associated with IVF was no longer significant after adjustment for parental factors. The risk of birth defects associated with ICSI remained increased after multivariate adjustment, although the possibility of residual confounding cannot be excluded.(…) In the case of ICSI, but not IVF, the increased risk of birth defects persisted after adjustment for maternal age and several other risk factors. Although we cannot rule out the possibility that other patient factors contribute to or explain the observed associations, our findings can help provide guidance in counseling patients who are considering treatment for infertility.

W kolejnym przeglądzie, autorstwa Odoma i Segarsa z 2011 r.  przeczytać możemy iż:

Multiple case reports and case series have suggested an association between imprinting disorders and ART but recent cohort studies have failed to confirm the association. Studies have been performed with other imprinting disorders, including Prader–Willi syndrome, Silver–Russell syndrome, transient neonatal diabetes mellitus and maternal hypomethylation syndrome, but an association with ART is either weak or nonexistent for these conditions.

Wszystko to – a mówimy o najnowszych badaniach – wskazuje, że nie wiadomo co, jeśli  w ogóle, powoduje, a co nie powoduje, zwiększenie wad genetycznych, że, póki co, różnicowanie grup do badania jest zbyt uproszczone, że nie brane są pod uwagę inne czynniki ryzyka, jak choćby tak podstawowe jak powody bezpłodności, czy wiek pary podającej się zabiegowi, który jak wskazuje Ogata (i inni) może mieć podobne znaczenie jak u par poddających się naturalnemu zabiegowi. Wobec tego formułowanie jakichkolwiek kategorycznych wniosków jest najzwyczajniej w świecie sprzeczne z ustaleniami naukowymi, bo po prostu, póki co, jednoznacznych i kategorycznych ustaleń w nauce nie ma. Zresztą nawet jeśli by za księdzem profesorem uznać za rozstrzygające wyniki badania J.Wena, to wedle cytatu ze strony księdza profesora w wartościach bezwzględnych ryzyko rośnie z 20-40 przypadków do 30-60 przypadków na 1000 urodzeń. Oznacza to, że z maksymalnie z 4% ryzko wzrasta do 6% co brzmi oczywiście zupełnie inaczej, niż użyty przez księdza straszak wady, które wielokrotnie częściej występują u dzieci z in vitro niż u tych poczętych w sposób naturalny. Nawet więc, jeśli przyznać księdzu rację, do czego w świetle powyższych linków, wciąż nie ma powodu, to odsetek ów jest wciąż relatywnie niski, a już na pewno niższy niż wspomniane przez księdza ryzyko raka piersi u kobiet mających chorujących na raka w rodzinie, które wynosi do kilkudziesięciu procent.  

Swoje stanowisko odnośnie sprzeciwu wobec in vitro ks. profesor uzasadnił w rzeczonym wywiadzie w URZE, mówiąc:

Czasem z jednej strony brakuje rzeczowych informacji, z drugiej wprowadza się je w błąd graniem na emocjach. Przerabialiśmy to dokładnie w przypadku aborcji, której już zdecydowana większość stanowczo nie akceptuje. Tak więc gdy poznajemy nowe fakty dotyczące tej metody, poznajemy kolejne wyniki badań, które pokazują niebezpieczeństwa zdrowotne, jakie rodzi in vitro – ogólne spojrzenie się zmienia. Potrzeba nam spokojnej dyskusji, bez propagandy.

Abstrahując od kłamstwa ks. profesora o zdecydowanej większości Polaków stanowczo nie akceptującej aborcji,  ja również uważam, że w sprawie in vitro potrzeba nam spokojnej dyskusji bez propagandy. Wobec czego liczę, że ksiądz profesor na temat in vitro głosu już więcej zabierał nie będzie.

PS Polecam dyskusję na blogu red. Warzechy, szczególnie wątek z Mogę prosić o Pańskie nazwisko, tytuł naukowy, specjalizację, na którym uniwersytecie Pan naucza?