Nowy paradygmat ekonomiczny

 

Widmo, widmo krąży po ulicach. Widmo innej Rzeczpospolitej – piszą w swoim głośnym liście przedstawiciele lewicy. I nawet jeśli ów list przedstawia typowe dla lewicy myślenie życzeniowe (wszak postęp z definicji opierać się musi na optymizmie), to co do owego widma mają sygnatariusze listu rację. Widmo rzeczywiście krąży po ulicach. Widmo nowego paradygmatu ekonomicznego.

Dwa zdarzenia wywołało owe widma. Dwa „szatany tam były czynne”. Pierwsze to 500+. Wiele jazgotu, obelg i przekleństw czytać musieli niezamożni beneficjenci owego „programu rodzinnego”. Wiele się nasłuchali o tym, jaką są patologią, jakimi są pijakami. I to nasłuchali zwykle od tych z klasy średniej, co to sami 500+ biorą, a w piąteczek na grillu, między samo-tabletowo puszczonymi dziećmi, przelewają przez gardła hektolitry whisky, białego wina, szydząc z rodziców tych wszystkich Dżesik i Brajanków. Wiele się też beneficjenci nasłuchali, jak to budżet w rok, w pół roku, się przez to zawali. A im głośniej o tym krzyczano, tym bardziej zapadło im w pamięć. A im bardziej zapadło w pamięć, tym bardziej teraz mają wrażenie, że ich oszukiwano. Bo, jak pokazują badania, ani po 500+ gwałtownie nie wzrosło spożycie, ani budżet nie jest w rozsypce. Więc teraz już wiedzą: gadanie o tym, że ani złotówki dać nie można na rodzinę jest kłamstwem. I każdy „antyrozdawniczy” przekaz z definicji jest niewiarygodny.

Drugim zdarzeniem wywołującym widmo są ratingowe agencje. Wiele słyszano, wiele czytano o tym, jak po owym rozdawnictwie i tej całej orbanizacji, ratingi Polski w dół poszybują, jak za moment, za dwa momenty, będą na poziomie śmieciowym.  Tymczasem nie są. Tymczasem wciąż maja się dobrze. Dwojako to można tłumaczyć: obojętnością wyceny rynkowej na zagrożenia demokratyczne „pisowskiego reżimu” albo odwrotnie – realną oceną braku takiego zagrożenia. Tak czy inaczej, balcerowiczowskie tezy o sprzęgnięciu antydemokratyzmu z socjalizmem prowadzące do szybkiej katastrofy jakoś empirycznie się nie sprawdzą. Stąd za każdym razem, gdy wyborcy słyszą, że już za chwileczkę będzie Polska państwem upadłym, bo za pieniądze państwowe coś powstaje, albo ktoś je, o zgrozo, od tegoż państwa dostaje, to wzruszają rękami. Armagedon miał przyjść i jakoś od dwóch lat nie przychodzi.

Widmo więc krąży. Krąży, krąży i elity III RP straszy. Kilka wyrazistych cech ma owo widmo, kilka ogonów mu sterczy i rzuca cień na właśnie odwoływany koniec ekonomicznej historii.

Po pierwsze, widmo, jak to zwykle przy widmach bywa, lęgnie się w naszych zmysłach. Owszem, ekonomiczne mody są były i będą. Przedwojenny New Deal, powojenne państwo opiekuńcze, prawicowe nacjonalizacje (Franco, Pinochet), era reaganowsko-thatcherowskiej deregulacji – wszystko to określone pomysły stosowane przez władzę. Ale też wszystkie one są dzieckiem swoich czasów. Czasów, w których w głowach rodziły się widma i miraże szczęśliwości.

Po drugie, oparte jest widmo na desakralizacji wskaźników ekonomicznych. Tak wiem, obecna władza, a zwłaszcza jej klakierzy, chełpi się nimi na każdym kroku, ale ona chełpi się nawet tym, że ktoś, gdzieś na twitterze w Szwecji coś o niej wspomniał. Wiem też jednak, że to właśnie Jarosław Kaczyński wyraził najmądrzejsze zdanie ekonomiczne roku, a mianowicie, że dla swej wizji jest w stanie poświęcić 1 procent PKB. I nawet jeśli chodziło mu o 1 punkt procentowy, to właśnie te zdanie wyraża współczesny, ekonomiczny Zeitgeist. Zietgeist, w którym wskaźniki ekonomiczne są tylko miernikiem, i to wcale nie pierwszoplanowym, w którym są tylko środkiem, czy też narzędziem, a nie celem samym w sobie. Owszem, wiem, że spadek o punkt procentowy generuje ileś procent bezrobocia, a jak zapomniałem przypomni mi o tym końcowa scena z Big Short o kryzysie na rynku subprime. Ale nie znam, i chyba nikt z Państwa nie zna, kogoś, kto podejmując decyzję wyborczą, twierdzi, że na tego i tego nie zagłosuje, bo za jego czasów PKB machnął się o tyle i tyle. Nikt tego nie bierze pod uwagę, bo wybory polityczne, podobnie zresztą jak ekonomiczne, są wyborami behawioralnymi. Jarosław Kaczyński to czuje, a Ryszard Petru nie czuje, twierdząc, że tak jak Kaczyński uważają ludzie opętani.  Dlatego pan Kaczyński ma 40% poparcia, a pan Petru 7%. O ile bowiem słynna wypowiedź Krzysztofa Janika o „konsumowaniu wzrostu PKB” kiedyś przyjmowana była przez wyborców gromadnym śmiechem, o tyle teraz przyjmowana jest z aprobatą. Bo jak nie aprobować, skoro co miesiąc 500 PLN pojawia się na koncie bankowym?

Po trzecie, widmo musi mieć swoją nazwę i nie może to być nazwa kojarzona z lewicą. To ważne z powodu ewentualnego dyskomfortu, a przecież nikt nie lubi, jak coś go uwiera. Gdy nazwiesz 500+  albo Mieszkanie+ projektem prorodzinnym, nikt nie będzie musiał brudzić sobie usteczek skojarzeniami z tą straszną lewicą. Minister Gowin, podnoszący rękę za tymi projektami, nadal będzie mógł nazywać się radyklanym thatcherystą, a prawicowi wyborcy nadal wyzywać (umiarkowanie) wolnorynkowe SLD od komunistów. A przecież, gdyby 500+ było programem mającym zwiększyć dzietność, to pieniądze należałyby się przy narodzinach każdego, kolejnego dziecka, a nie przy dzieciach już posiadanych. Bo teraz świadczenie dostają także ci „dzieciaci” rodzice, które za nic w świcie kolejnych dzieci już nie planują.

Po czwarte, widmo nie lubi ostentacyjnych podatków. Mogą być mikropodatki, mogą być utajone podatki, mogą być podatki dla wrogów w postaci banków, chociaż te płacą CIT często większy niż niejeden państwowy czempion. Ale nie mogą być podatki bezczelne, a takim było 25 groszy na litrze. Dlatego czujący Zietgist rząd potrafił się szybko wycofać. Parafrazując bowiem pewnego byłego seminarzystę: 25 groszy na litrze to tragedia, spadek PKB to statystyka.

Wszystkie te cztery ogony widma dzierży PiS w dłoni i nie myśli puszczać. Nie, to bynajmniej nie oznacza, że PiS jest partią lewicową. Nie by nią za pierwszej kadencji, gdy obniżał składkę rentową i znosił podatek spadkowy, również dla rodziny Kulczyków. Nie jest nią teraz, wprowadzając eksmisje na bruk i zapowiadając opodatkowanie zbiórek charytatywnych. Jest jednak partią na wskroś pragmatyczną. Wie, że dopóty za wszystkie ogony ściska widmo, może w jego cieniu harcować dowoli. Nie wie tego niestety opozycja, więc zamiast złapać za któryś ogon, szamocze się w potrzasku powtarzając zaklęcia, które skuteczne były być może za czasów Leszka Millera i Unii Wolności.